terça-feira, dezembro 04, 2007

Homenaxe a Elixio Rodríguez o 4 de xaneiro

A Asociación Arraianos e a Fundación Galiza Sempre organizan unha homenaxe a Elixio Rodríguez, o histórico galeguista, coincidindo co aniversario do seu nacemento en Grou-Lobios o 4 de xaneiro de 1910. A propia familia, Xosé Manuel Beiras e o Vicepresidente da Xunta, Anxo Quintana, están entre os participantes previstos nun programa de actos que se desenvolverá nos Concellos de Lobios e Celanova e que conta coa colaboración do BNG e Galiza Nova e os apoios da Vicepresidencia e a Consellería de Cultura.
A traxectoria de Elixio Rodríguez faino sobradamente merecedor deste recoñecemento: a súa defensa das libertades democráticas e dos dereitos nacionais costoulle un doloroso exilio desde o que seguiu desenvolvendo unha intensa actividade sociopolítica e cultural, coherente co seu pasado de fundador das mocedades galeguistas. Os organizadores recordan que “foi condenado a morte dúas veces durante a guerra, estivo preso no mosteiro de Celanova e a súa familia foi perseguida, fugouse cun avión do exército franquista até Xibraltar e chegou a ser coronel da República, cruzou os Pirineos a pé, estivo refuxiado en Francia e chegou a México como exiliado a bordo do Ipanema en 1939. Lémbrano cheo de “enerxía e vitalidade”, e como “galeguista apaixoado, retranqueiro e agarimoso, correlixionario e amigo de Castelao, Carlos Velo, Luís Soto, Celso Emilio e Pepe Velo”.
Programa homenaxe 4 xaneiro:
12h. Inauguración da Praza Elixio Rodríguez en Grou / Lobios
12.30h Multiusos de LobiosPresentación da reedición libro “Matádeo mañá” editado por Xerais
17.30h. Acto público no Instituto de Celanova.
Intervencións: Xosé Manuel Pereiro. Xornalista. Ana Miranda. Responsable comision emigracion do BNG e voceira do BNG-Galeuscat no parlamento europeo. Xosé Manuel Beiras. Presidente da Fundación Galiza Sempre. Amigos/as e familiares. Pechará o acto o vicepresidente da Xunta, Anxo Quintana.
O acto vai contar tamén coas actuacións musicais de Daniel Romero e Kérkennai

quarta-feira, novembro 28, 2007

domingo, novembro 25, 2007

Presentación de Fóra do Sagrado en Compostela


Arraianos do mundo, se queredes vémonos este martes, 27 de novembro, ás 20 h, no auditorio da facultade de CC da Información da USC, en Santiago de Compostela...

Anxo Angueira presenta o seu último poemario, Fóra do Sagrado, recitando e con banda sonora e ambientación en directo. O Leo i arremecághona dirixe a parte músical do espectáculo, mentres que o Aser Álvarez Arraiano fai as percusións e asume o papel de ruideiro. Como decorado, poderedes ver o impresionante mural épico do Berbés que pintaron os irmaus de Diós... Hostindiós, para non perdelo nin de coña. Presenta Ricardo Losada.

quinta-feira, novembro 22, 2007

Camiñata por Bande

Este sábado, 24 de novembro imos de andaina a Bande, onde o noso alcaldable, o arqueólogo David Pérez nos ten preparado un roteiro etnográfico e cultural. A saída é ás 10 da mañá dende o alto do Iermes.

segunda-feira, novembro 12, 2007

COUSAS DE LOBOS

A primeira vez que vin un lobo, eu andaría polos 11 anos e lembro que fiquei marabillada pola estampa daquela testa ergueita, que nos fitaba orgullosa e desafiante do alto dun penedo. Aconteceu na serra do Xurés un día de xaneiro de hai algúns anos.

A miña nai, que xa vira moitos lobos antes, fitou o animal de fronte e iste, virouse e marchou sen baixar nunca cabeza. Eu tampouco tiven medo. Estaba tan abraiada, que teimei en grabar no maxín a imaxe que tiña diante sen tempo para pensar en nada máis; ben feito! porque sería esa imaxe a que dende aquela me serviría para porlle cor ás historias que se contaban no lugar, historias sobre a serra, riscos, contrabando, gardas civis, mortos, fuxidos, e por suposto, lobos. Calquera historia gañaba interés sempre e cando un lobo entrara a formar parte da acción.

Vin outros lobos dende aquela mañá de inverno. Unhas veces percorrendo co meu pai os cumios esgrevios da serra, outras, atravesando a estrada cando voltaba dunha noite de esmorga; iso sí, xa non se ven tanto coma antes, ben porque a xente xa non sobe ó monte, ben porque lles faltou alimento cando a res deixou de subir a serra e menguaran os rebaños de vacas.
O desequilibrio provocado polo home, estivo a piques de derivar na desaparición diste e doutros animais da serra do Xurés. De non ser por isto, hoxe o lobo non tería porque ser un animal protexido; as corzas reproducíríanse regularmente se non se matasen crias ou femias durante as vedas, en cazadas ilegais tácitamente sabidas e nunca denunciadas, en fin. E todo isto dende que os "novos cazadores", deixaran de practicar o deporte da caza para adicarse matar animais.

Sexa como for, o lobo segue e seguirá a ser parte imprescindible do lendario oral xuresiano, que aliás, e caixe o único de que dispomos; porén, deberiamos teimar en conservalo. Nós, que nos criamos en terra de lobos, aprendemos que o lobo só ataca cando ten fome ou cando sente ameazado o seu territorio. Isto é, se o home non invade o territorio do lobo, o lobo non invade o territorio do home. Se un dos dous incumpre a regra, entón, a loita debería ser xusta.

Mais, claro, quen se enfronta a un lobo armado cun estadullo de carro, tendo a man veleno e trampas e espingardas? Pois igualiño ca o que mata unha corza dentro da reserva para celebrar unha comedaina cos amigos. Será que levan razón as mulleres do meu lugar cando dín que xa non quedan homes coma os de antes. Saúde para o tio Eixó.

O xefe fala do garrao galego

Celebrouse por segunda vez o Curro de Domaio, que colle as bestas que andan por aquelas serras da base do Morrazo. Cando tivo lugar, a prensa, a radio e a TV a penas se referiron ao acontecemento. Para os medios de comunicación todo o que non sexa a chamada Rapa de San Lorenzo de Sabucedo non existe e, como tal, o curro vigués do Galiñeiro é pouco menos ca unha reunión clandestina. Pro ocorre que hoxe, na seu último número, unha das mellores e máis serias revistas de cabalos do Estado Español, El mundo del caballo, editada en Barcelona e dirixida polo doutor Adolf Cabané, publica un magnífico reportaxe gráfico e literario sobre o Curro de Domaio, dándolle leccións de documentación, precisión e coñecemento do asunto tratado aos periodistas que, case sempre pouco documentados desde a lonxana morte de Bene, cobren mal ou ignoran estas festas bravas da nosa Nación. Algún día as autoridades autonómicas terán que facer o católogo e o almanaque dos cen curros que cada ano se celebran en Galicia e convirten o País no territorio máis intensamente ecuestre da Península Ibérica. Xa Plino dicía que as nosas égoas empreñan do vento.Naturalmente, a revista que comentamos fala de Casas Novas e do Trofeo de Saltos de Caixa Galicia.Pero aínda hai máis mencións de Galicia nas páxinas da revista editada en Cataluña. Nunha ampla información sobre autoridade de xuíz hípico, menciónase o feito real de que o máis novo deste oficio en España é Nacho López Calvín, da Fonsagrada, precisamente especializado nas probas de marcha, andadura ou amblure, que é o aire ecuestre que Joaquín G. Troncoso, como é sabido, restaurou en Galicia equiparándonos con Islandia na práctica dunha especialidade mítica que conta cun campionato anual que cubre todo o País administrativo a aínda se extende con naturalidade á Veiga (Asturias) e a Valença do Minho. Unha reportaxe moi ben dotada graficamente visualiza e comenta o Campionato Galego de Andadura, o que nos fai pensar, máis unha vez, no feito de que cousas e riquezas culturais propias de Galicia non son debidamente nin protexidas nin incorporadas ás axendas dos medios de comunicación galegos mentres publicacións de fóra, como é El mundo del caballo, procuran a novidade, a beleza e bravura do que é noso, comprendéndoo e dando conta cabal de todo.Estivemos en Barallobre, concello de Fene, facéndolle homenaxe ao poeta Xosemaría Pérez Parallé. Leuse alí unha súa cántiga ao Curro da Capelada, que é a onde se acurran os cabalos que pacen no Ortegal, na fin do mundo de Xiao Roel: "Dende a cabana teixida/ manda o vento un asubío;/ xurde da Pena Toxosa/ un rincho longo é bravío./... / O mozo Sol, dilingueiro/ no cimo da madrugada/ acurra cabalos verdes/ na serra da Capelada/..."O día no que os poderes públicos tomen realmente en serio o cabalo PRG (Pura Raza Galega) e os seus concursos morfolóxicos, o acontemento grandioso dos curros e a práctica da andadura ou marcha, haberá que reeditar estes versos completos de Pérez Pallaré e convertelos nunha especie de himno.
XLMFerrín

segunda-feira, outubro 29, 2007

O xefe fala do das dúas orellas


Sempre o lobo suscita noticias e estas decote circulan nimbadas polo mito. Infórmanme Sonsoles Cerviño e Adrian Bröking, meus amigos berlineses, que a cen quilómetros a Leste da Porta de Brandenburgo están sendo vistos os loboso. Disque veñen de Poloña, pola Grande Chaira. Non é extraño, xa que a metáfora dos lobos cincentos a correr furtivos coma os maus pensamentos aparece ben de veces no Canto do Príncipe Igor, aquela alfaia da épica medieval rusa. Velaí unha consecuencia inagardada da anexión da Alemaña democrática, da escisión das repúblicas bálticas e do derrumbamento daz URSS. Non só a corrupción, o gangsterismo e a prostitución florecen polo Leste senón que aptoveitando o desorde, "o das dúas orellas" vai calcando novos subeiros en dirección a Occidente. Bravo lobo estepario!Outra noticia de lobos chégame desde a Serra do Xurés, que a teimosía conservacionista de Reza e Vázquez vai convertir por fin no parque transfronteirizo que o PP nunca quixera por non romper España. Tiven carta de Noelia Rodríguez, forte voz poética do Xurés, na que me relata un episodio que tivo lugar alí hai uns dous meses. Ao Tío Eixó, que é un cazador oitenta e tal anos, fixéronno heroi os veciños da Serra por uns días, e a súa fazaña será relatado nos séculos por vir. Parece que lle entrara un lobo no lugar de madrugada coa intención de lle matar e levar os cans de caza. O Tío Eixó enfrentouse á fera armado cun estadullo de carro e, depois dunha dura loita, matouna. Este lobo, seguramente da estirpe do Bandua que estudaran por alí os zoólogos portugueses, non morreu atropelado na autovía por un camión, nen envelenado innobremente nun depósito de lixo, nin arrodeado por un exército en ocasión dunha batida, nin preso a treizón por cepo de ferro. Morreu loitando cara a cara cun humano desprovisto de arma de fogo e por unha razón digna: o lobo quería algo que era do home cazador e este bateuse por defender o seu. Episodio honoráble, en suma.Cóntame tamén Noelia Rodríguez, que está a preparar a edición do seu segundo libro de poesía, o que eu gosto moito, cousas relativas á memoria do urso ou oso do Xurés, animal desaparecido daquela Serra mais cuxa memoria pervive con forza na poboación. Non é para falar de osos, senón de lobos, que eu pillei hoxe o tareco de escribir. Interesa agora este dato: "Anque non se dispón (dime Noelia) de referencia escrita (ela refírese sen dúbida á parte galega do Xurés) podo confirmarlle o dato de que no Xurés se conta que o último oso foi morto a finais do século XIX no lugar que desde entón se coñece como Pala do Oso, sito na ladeira que sobe ó Altar de Cabróns". Nota: Pala é un nome prerrománico que significa algo así como "cova entre rochas" e os Cabróns do topónimo deben de referirse ás cabras ou castróns bravos que, tamén desparecidos do Xurés, foron recentemente recuperados para a fauna ceibe pola teimosía de Xosé Benito Reza.

Presentación do Caderno Arraiano en Compostela




Veleiquí as fotos da presentación do Caderno Arraiano sobre Represión, Solidariedade e Resistencia Antifranquista na libraría Couceiro de Santiago. Beizón a todos os que quixeron acompañarnos, sobre todo aos poetas participantes no recital e ao amigo Godás, autor das fotos.



quinta-feira, outubro 18, 2007

PROGRAMACIÓN DAS XORNADAS: “O Miño, unha corrente de memoria”


Datas: 19 e 20 de Outubro do 2007
Lugar: Goián (Tomiño). Centro Goianés e Sala Multiusos
Organiza: Comisión Cidadá pola Verdade do 36, do Baixo Miño

Programa
Día 18: 20 hs. Conferencia inaugural, “As memorias da represión”, a cargo de Manuel Loff (profesor da Universidade do Porto)
Día 19: 19 hs. Inauguración oficial. Intervencións dos representantes da Consellería de Cultura, do Concello de Tomiño, de outros Concellos convidados, e dun representante da Comisión organizadora.
19:30 hs. Mesa redonda: “Memoria e contrabando”, coa participación de Xerardo Pereiro (profesor da UTAD – Chaves), José Domíngues e Américo Rodrigues (Núcleo de Estudos e Pesquisas Laboreiro – Monçao) e Albertino Gonçalves (profesor da Universidade do Minho - Braga).
Modera, Ramón Fernández Leal, vicepresidente da Comisión Cidadá pola Verdade do 36.
21 hs. Mesa redonda: “O contrabando nas voces dos seus protagonistas”, coa presenza de tres persoas da comarca que participaron nas actividades do contrabando durante os anos da posguerra.
Modera, Rafael Martínez Calzado, membro do Consello pola Memoria.
22,30 hs. Proxección do documental “Os traballadores do contrabando”, de Victor Abundancia
Día 20: 10,30 hs. Proxección do documental “A derradeira lección do mestre”, dirixido por Xoán Carlos Garrido. A continuación coloquio co director e mais co profesor da facultade de Pedagoxía da USC, X. Manuel Malheiro.
12,00 hs. Mesa redonda “A represión sobre as mulleres”. Interveñen, Aurora Marco (profesora da USC), Marga Romero (profesora e escritora) e Carme Vidal (escritora).
Modera, Sandra González, Alcaldesa de Tomiño
17 hs. Mesa redonda “Memoria da represión en Galiza e no Baixo Miño”. Interveñen, Ángel Rodríguez Gallardo (profesor da Universidade de Vigo) e Lourenzo Fernández Prieto (Catedrático de Historia Contemporánea da USC e coordenador do proxecto interuniversitario “As vítimas, os nomes, as voces e os lugares”).
Modera Carlos Méixome, director do Instituto de Estudios Miñoranos.
20 hs. Clausura oficial das Xornadas, coa presenza das autoridades convidadas.
20,30 hs. Proxección do documental “O campo de concentración de Camposancos”, de Xosé Ballesta. Coloquio co director.
Durante a semana de celebración das Xornadas estará aberta ao público unha exposición sobre a Historia do contrabando elaborada polo Centro de Intervençao Cultural de Monçao.

quarta-feira, outubro 10, 2007

Presentación do Caderno Arraiano sobre Represión, Solidariedade e Resistencia Antifranquista

A Asociación Arraianos convídate á presentación da súa última novidade editorial
Libraría Couceiro (Santiago de Compostela) o xoves 25 de outubro ás 20 horas
Programa:
· Introdución a cargo de Aser Álvarez e Xoán Carlos Domínguez Alberte (coordinadores da publicación).
· Charla do historiador Dionisio Pereira.
· Recital poético de textos do libro Volverlles a palabra. Homenaxe aos represaliados do franquismo a cargo dos seus autores: María do Cebreiro, Antón L. Dobao, Francisco X. Fernández Naval, Raúl Gómez Pato, Manuel Outeiriño, Baldo Ramos.

Unha illa no mapa


Por Javier Torrente Queie
Ollando no mapa do mundo, por un capricho fuxudío, atopei a illa de Cargados Carajos no océano Índico, no arquipelago das Mauricio. Imaxinei as razóns dos mariños para lle por ese nome. Imaxinei unha viaxe longuinqua, baixo o sol queimante, á procura de terras que descobrir, lonxe da terra, co único agarimo dun copo no solpor, soportando quizabes quen sabe qué maltratos ou depois dunha galerna insufrible ou de días e días sen vento en que se pode ver a auga se evaporar do mar e tamén se pode atinxir a ver o sol todo confluíndo sulagado. Imaxinei a chegada a terra con vontade de fémea dos mariñeiros e a procura ansiosa do alivio, e os mariños a correr tra-las nativas rente as palmeiras.
¿Qué nome lle poremos á illa? – perguntaranse depois de ter consumado os alivios. Pois como o día de hoxe, Santa María. Ai pois non, dixera un, non será ese o nome, depois de ter pecado tanto. Pois coma o noso rei, Illa Filipina. Ai pois non, dixera outro, non se pode nomear co nome dun rei tan cristián unha illa onde o demo fixera tantas das súas. Bon, chamemo-la entón Nova Sagunto, pois o noso piloto é daquelas terras. Ai pois non, dixera o piloto, que a miña Sagunto é terra de bos cristiáns e fora tanta a luxuria deitada nestas areas que mellor sería a chamar Nova Gomorra.
Pois algún nome hai-de lle dar a tal illa, intervira o capitán. Illa de Santa Madalena, propuxo un. Ai pois non, rexeitou un soldado, pois non era a Santa a patroa da luxuria, senón que dela saiu pola gracia do noso Señor. Meus señores, tomara un a palabra, sabede que luxuria é pecado, e fornicio é-lo mortal, e o Santo Oficio, que hai saber gracias ao noso dominico do que aquí pasara, fara-nos un auto por termos mallado o Santo nome da Coroa. Pois como a gracia do dominico é Secundino, chamemo-la illa de San Secundino, por ver se o freire acouga e non fala. Ai pois non, dixera o contramestre, o, primeiriño para todos nós foi a caza da femea. Sabede que seremos a mofa da corte, e canto ao dominico, se non participou na cacería non foi por falla de vontade, senon de forzas, mais tamén non vos tirou un ollo por mor de ter lembranza exacta dos pecados para os contar onde mester fose.
Así, déronlle voltas ao asunto, entanto o navío estaba ancorado na rada, facendo provisión de auga, frutas e carne. Pois xa teño a solución, dixera un que era vigués. Viemos aquí cos carallos cargados, e descargamo-los abofé nesta beira. O capitán atopou que era simpático o nome de Illa dos Carallos Cargados. No nome non se dí se os carallos foran ou non descargados en terra. Ao dominico se lle mete unha serpente baixo o hábito e asunto terminado. E á volta contamos que os nativos enchen os seus taparrabos con pedras para parecer máis virís e daí o nome, e pronto. O capitán e os seus, co pretexto de facer cartografías, voltaran a terra unha derradeira vez por mor de folgar coas nativas antes de partir de novo cara o descoñecido. O coitado Frai Secundino morrera antes de chegar a Goa, polo veleno dunha serpente que seica tiña subido a bordo enroscada nunha cesta de bananas.

segunda-feira, outubro 08, 2007

O Xefe fala da Desfeita no Sul

Non hai moito que fomos ao Furriolo, que unha aldeíña e un alto próximo a Celanova onde en 1936 houbo grande carnicería de roxos. A Asociación Arraianos erixiu alí un monumento ás víctimas e, este ano, celebrouse unha concentración para inaugurar a segunda parte da obra, que é da autoría de Vizoso. Mesmo a carón do teatro de masacre levanta a súa mole o Castro do Furriolo. Este é de grandes dimensións e coido que nunca foi escavado. Ocupa unha posición de alto valor estratéxico sobre a divisoria entre o vale do Sorga, da bacia do Arnoia, a chaira lacustre da Limia e as montañas de Bande, sobre as que volveremos nesta columna. A caída do Castro do Furriolo sobre Orille ou Ourille e, en xeral, sobre a feraz terra que chamamos de Veiga, recibe o nome da Munía, o que se cadra teña algo que ver cun certo San Munio alí venerado e seica sepultado nun sartego de pedra que, se o brimos, seremos cegados por unha luz do outro mundo.O Castro do Furriolo pertence ao concello da Bola, se me non trabuco. As autoridades, segundo comprobou toda a concorrencia ao acto de homenaxe aos afusilados, cortaron as murallas do castro e a coroa en todas direccións con pistas de motocrós. En lugar de pór sinais para instruir ao viaxeiro e difundir polo mundo adiante a existencia do Castro do Furriolo, deterioráronno gravemente cunhas pistas de motocrós. Seguramente a Asociación Arraianos, que vela pola memoria histórica e pola herdanza natural daquelas terras, xa terá denunciado o atentado contra o Castro do Furriolo. Falabamos de Bande.Como saben, Bande é unha vila do Sul de Galicia por cuxo termo municipal pasa unha vía romana moi curiosa que canalizaba na Antiguidade o trasfego de persoas e mercadorías entre Braga e Astorga. Digo que é curiosa porque, polo menos en dous puntos do seu percorrido, amosa senllas acumulacións de pedras miliarias que non me podo imaxinar que utilidade poidan ter que non sexas unha especie de culto ás divinedades dos camiños. Un destes "boscos de miliarios" áchase no concello de Lobios conforme subimos polo Xurés arriba e, outra, en territorio do concello portugués de Terras de Bouro e na mítica e asolagada freguesía de Vilarinho das Furnas, na zona máis protexida (Mato da Albergaria) do Parque Nacional da Peneda-Gerês.Protexida non se atopa para nada a vía romana en territorio español e galego e dentro do concello de Bande. Ao seu paso por alí, as autoridades locais mandaron facer unha pista, desas inutiles que esgazan o noso País, destragando coas máquinas da Deputación uns importantes vestixios da Via Nova que comentamos. Logo de afear a súa vila coas construccións máis desestabeis do Sul de Galicia e de cortar os negrillos ou chopos da estrada que eran o mellor adorno da vila, as autoridades decidiron que unha calzada de época romana era prescindibel e que mellor unha pista de terra que non conduce a ningures e que forma parte do facer por facer de certos políticos para enclatrar os votantes.Galicia sigue a ser así.

quarta-feira, outubro 03, 2007

Ai meu rei!!

que ben estás dese lado da raia, na república das letras arraianas e dos feitizos medievais, onde non hai mamóns nin falta nunca o viño vello, poque o que é desta beira dos vellos marcos da fronteira vaiche un frío que nin o demo heroinómano montado nun can do laboreiro, e xa che digo meu, que non hai quen pare con este frío satánico e ácrata, un frio que asolaga este país de rumiantes, cazoletas e mamarrachadas...
xa sabes que agora no outono escasea a leña nesta nosa terra e tamén a palla centea e temos que prender a lareira coas revistas do corazón, esas da pelu da pili que levan anos atrasadas, e menuda se armou o outro día na aldea, que viñeron os antidisturbios e todo porque o milocho lle deu lume á cociña de ferro e prendeu todo cun fachuco das revistas vellas da nai e caiulle un paquete da virghen santísema abráseme visto...borbón non é sinónimo de carbón... ai se os independestistas eses se dedicaran a queimar outras cousas ben máis interesantes...
non hai casa da aldea que non estea baixo sospeita nin revista non fiscalizada, as fotos reais están nas igrexas e as rúas están tomadas pola malemérita, e eu xa empezo a pensar en accións violentas selectivas e parques temáticos da tortura e só me relaza escoitar a sade con esas bases rítmicas esa voz e eses arranxos arcanxélicos... e como sigamos así, meu rei, e sigamos con este frío e con esta parvada colectiva, de seguro que tamén acaban prohibindo a cabalgata de reis, ou poñéndolle traxes ignífugos... lembras o dos reis, non? cando te vestías de chamizo acababas cunha bimba de lincandorio quente coma un piano do 45?...
Os bombeiros xa non dan abasto e a xente, sobre todo os máis novos, xa está farta de tanta merda, de tanta foto real e irreal e de tanta monarquía sen refrendar, que seica non hai cousas máis importantes das que falar e que o que conta é roubar ben sen mirar a quen... pola miña banda, xa estou chegando a pensar cousas moi raras, venme buscar, se fas favor, ao marco 19, por onde faciamos o contrabando de troitas cando o Deva aínda era un río e o Penagache non tiña muiños de vento no backstage, venme buscar meu rei, ou fago algunha tolería das miñas, que xa me coñeces, ven meu amigo, venme salvar e lévame pró outro lado da raia, onde a república e só a república dos soños me pode salvar da esquizofrenia desta poza de auga choca...

quarta-feira, setembro 26, 2007

Viva Bande viva Bande!!

La destrucción de la Vía Nova borra dos mil años de historia en Bande
La apertura de una pista en el monte dañó el tramo mejor conservado de la ruta romana en este municipio

El Concello de Bande ha permitido la destrucción del tramo mejor conservado de la Vía Nova, que aparece como Vía XVIII en el Itinerario de Antonino, a su paso por este municipio de la Baixa Limia. Moderna maquinaria abrió una pista siguiendo el trazado de la vía romana entre los pueblos de Güín y Ponte Liñares. El tramo tiene un kilómetro y medio. Las excavadoras se llevaron por delante lo que quedaba de la ruta bimilenaria que es el monumento antiguo más importante de la provincia de Ourense, pues la atraviesa procedente de Braga (Portugal) para salir por Valdeorras hacia Astorga.
La voz de alarma fue dada por el arqueólogo David Pérez, que hace unos días fue a ver el tramo, porque en octubre está previsto que sea visitado por los participantes del simposio sobre los 30 años de actividad arqueológica de Aquis Querquennis, el famoso campamento romano de Bande.
La vía pasa por Bande con sus pendientes ligeras y se usó como camino medieval. «Coas máquinas estragouse o trazado orixinal da vía e escavouse no sustrato, cortaron a caixa da vía e foi unha agresión que a afectou moito», lamenta Pérez.
Lo curioso es que la pista, además de atentar gravemente contra la ruta romana, sirve de poco porque está llena de vegetación entre silvas y helechos y hasta tiene un foso provocado por el agua. Al lado de esta desafortunada acción pasa la carretera y aún hay otra pista, por lo que la nueva no tiene mucha razón de ser.
La Vía Nova es uno de los monumentos de la Antigüedad más importantes de Galicia. Acaban de ser borrados dos mil años de historia irrecuperables.
La vía fue inaugurada en el año 79 u 80 de nuestra era, según varios miliarios dedicados al emperador Tito y a su hermano Domiciano. Su densidad en monumentos epigráficos quizás sea la mayor de todo el Imperio. Entre Braga y Astorga su longitud era entre 215 millas romanas. Por sí misma es una obra de ingeniería avanzada en su época, pues roza el terreno casi sutilmente. Otra de sus obras más sobresalientes conservada es Ponte Bibei.
Las obras de la pista se hicieron en el entorno de las pasadas elecciones municipales, cuando era alcaldesa Ana Belén Vázquez, quien como diputada en el Congreso pidió hace unos días que la Vía Nova sea declarada patrimonio de la humanidad, algo que cada vez parece más lejano.

segunda-feira, setembro 17, 2007

Os Arraianos na Casa de Curros

Como ben dixo o Xefe Arraiano, "con esta presentación do Caderno Arraiano do verán de 2007 sobre Solidariedade, Represión e Resistencia Antifranquista queda realmente inaugurada, e agora si, a Casa dos Poetas de Celanova". Que así sexa e que non sexa máis que o primeiro acto noso neste espazo.
De esquerda a dereita, XL Méndez Ferrín, Aser Álvarez, Arturo Pérez e XC Domínguez Alberte. E entre o numeroso público que ateigou como nunca a Casa de Curros, Xosé Manuel Beiras, Xosé Vizoso, Xan Torres, Acisclo Manzano, varios descendentes de Celso de Poulo e de Conde Corbal, e moitos veciños da vila.
A videocreación de Xudit Casas, "Noutrora" foi o mellor remate posible para o acto.

segunda-feira, setembro 10, 2007

Nada é o que parece

Pois non, amigos arraianos, nada é o que semella ser... Mentres Celanova morre de noxo cando se mira no espello, milleiros de internautas descargan "Nada es lo que parece" unha ciberserie nacida na vila. Si, si, o que oides...
Con 19 anos e sen experiencia no mundo audiovisual, Bruno Nieto, conseguiu que, a través da rede, o que ideou coma un proxecto persoal e un divertimento cos colegas se teña convertido nunha ’ciberserie’ que xa anda perto das 10.000 descargas. Escenarios de Celanova, Vilanova dos Infantes ou Bande e actores da terra protagonizan a serie, unha producción audiovisual de 10 capítulos que podemos ver en YouTube. O 15 de setembro poderemos ver o derradeiro capítulo desta serie. Máis información en http://www.nadaesloqueparece.es.kz/ Parabéns, amigos

quarta-feira, setembro 05, 2007

Alto do Furriolo


Na memoria de Celso de Poulo, alcalde de Gomesende asasinado polos fascistas en 1936.
In memoriam de todos os que tamén foron asasinados polos mesmos falanxistas.
Eu eiquí
Outo Alto do Furriolo
Ao que nunca viñen
E tantas veces estiven
Nesta miña maldita memoria.
Nacín cando naceron os mortos
Ningún de anónimo nome
Como eles asasinados polos fascistas
Que quixeron borrar esquecer os herdeiros
Esluílos
Esmorecelos
Pra faceren vodas en sangue das vítimas
Cos herdeiros dos verdugos.
Hai que esquecer
Proclaman nun arrouto arrebato
De cinismo en hipócrita piedade.
Maldita sexa a besta
Que sementou terror morte
No ermo deste alto ermo
Arestora que con amarguexo recordamos
Para non celebrar
Como aínda celebran eles nas fábricas relixiosas
Un oprobio de cárceres
Dende Celanova por Entrimo e non alá de Ourense
Alto outo do corazón que feridas voces
Escribiron e cantan Furriolo...
Onde hai que sementen ña nai
O teu loito no vencido ventre do teu martirio
Onde ña nai?
As claudias levadas e levados
Con arames as maus atadas
E os puños ergueitos prohibidos
Por diciren Republica Nación Galicia
Frente Popular
E por iso foron asasinados no empardecido deste alto
Cando atarde caía horizontal lousa pedra
Nas abas en memoria dos planaltos
Soterrados en foxas gabias
As cunetas que estremeceran a Pimentel,
Arraianos da dúbida
En cántiga de morte
Que arraianos somos todos
Do Lugo Vigo da miña infancia
Do Courel de Rairos a Queiroga
Polas pontes da dor
Que nos fixeron calar silenciar
Canto silenzo estremecido ña nai!
Do Entrimo que digo
Á parte que sei
E non por desmemoria
Que agora escribo Galicia ceibe
Pobo libre en República Popular
Nada hai de desquite
Senón recordar ao mortos
Que sempre han ser da nosa nación.

Poema lido por Manuel Vidal Villaverde no Alto do Furriolo o 26 agosto de 2007

segunda-feira, setembro 03, 2007

O Xefe Arraiano fai acusación privada

XOSÉ LUÍS MÉNDEZ FERRÍN
De todos os mortos no Furriolo polo fascismo a raiz de os militares se alzaren en 1936, eu reteño un. Antonio Piñeiro achou no concello da Bola a documentación legal do levantamento dun cadáver. Indivíduo anónimo, aparecido morto no alto do Furriolo, de vinte e tantos anos de idade. Parte da cara do cadáver aparece devorada sexa polos lobos sexa por cans. Doutros fusilados no Furriolo coñecemos os nomes e os apelidos. O pasado domingo volvemos subir ao alto do Furriolo, no camiño de Celanova a Xinzo, para lles render a todos homenaxe. Falaron, polos mortos recoñecidos, un fillo de Celso de Poulo, alcalde do FP de Gomesende, e un neto de César Álvarez, tamén víctima relevante nos días da República. Manuel Outeiriño levou alí as súas e as verbas de Unguaretti dedicadas aos camaradas da Resistencia italiana. Vidal Villaverde puxo a señardade no puño, que dixera Cribeiro, con palabras de seu. Alguén lembrou o mozo anónimo ao cal os lobos lle levaran media cara naquel monte lonxe do mundo.Como a prensa estaba moi ocupada en remexer no lixo por se se encontraban restos do Himno Galego, non se ocupou demasiado do acto do Furriolo. Segue a lei do silencio en vigor. Por iso eu estou a informar. Os promotores do acto en memoranza dos fusilados do Furriolo foron os da Asociación Arraianos, que dirixe Aser Álvarez. O día anterior presentaran na Casa de Curros Enríquez, Celanova, un extraordinario do Cuaderno Arraiano que recolle estudos históricos, todos potentes e reveladores, sobre diversos aspectos da masacre de 1936 e seguintes. Cada vez sabemos máis sobre aqueles anos negros e ímonos decatando de que o volume da represión franquista foi aínda maior do que pensabamos.Como lembrarán algúns, hai un ano inaugurouse no alto do Furriolo un monumento de Xosé Vizoso, artista de Mondoñedo, en honor aos mortos naquel e noutros sitios. Domingo antepasado completouse a obra coas imaxes recortadas en ferro que poderán ser vistas desde a estrada polos viaxeiros. Logo poñeranse indicadores en todas as rotas que levan ao Furriolo. Non sei se para o acto, mans anónimas cubriron de flor fresca un vello cruceiro que alí o está en lembranza quizais de desgrazas moi anteriores no tempo, e acenderon candeas.Ao rematar o acto, comprobamos abraiados que o Castro do Furriolo ou da Munía, a carón do que se sitúa o teatro dos crimes políticos, está a ser desgrazado para facer alí un circuito de motocross. Seica o Concello da Bola (BNG) decidiu este aproveitamento que destrúe en boa parte un importante monumento da cultura galaica prerromana, ou da civilización céltica de Galicia -como falaba Cuevillas e ordeno eu de falar agora. O Castro do Furriolo foi maior en poboación e en superficie habitada ca o Castro Mau e servía para controlar o límite da depresión e vale do Arnoia/ Sorga coa chaira lacustre que chamamos A Limia, que só hai unha. Moi lonxe, o índice do Penegache e, entre o azul distante, os lombos de Avión eran testemuñas do atentado á herdanza arqueolóxica. Quixen ser cronista, insisto.

No Furriolo


Veleiquí o Mural de Xosé Vizoso no Alto do Furriolo, nun outeiro da sinistra estrada entre Celanova e Xinzo, un potente e dramático berro de liberdade e dignidade no medio do monte e dos ouveos... Eoiiiií

sexta-feira, agosto 17, 2007

Arraianos traballa para a recuperación da memoria histórica das Terras de Celanova


PROGRAMA
Sábado, 25 de agosto, ás 12 h. na Casa dos Poetas de Celanova
Presentación do Caderno Arraiano sobre Solidariedade, Represión e Resistencia Antifranquista, ilustrado con gravados do Fardel da Guerra do artista ourensán Conde Corbal, onde se recollen os relatorios e as conferencias das I Xornadas sobre Solidariedade, Represión e Resistencia Antifranquista na Raia Seca, organizadas pola Asociación Arraianos no mes de agosto do ano 2006 no mosteiro de Celanova.
Neste acto falarán Arturo Pérez, fillo de Celso de Poulo, alcalde de Gomesende asasinado polos falanxistas no Furriolo en 1936, Xoan Carlos Domínguez Alberte, un dos coordinadores da publicación e das xornadas xunto con Aser Álvarez, Xosé Luís Méndez Ferrín, un dos colaboradores nesta obra colectiva e Antonio Piñeiro, como representante da Fundación Curros Enríquez, institución que acolle este acto de presentación.
A continuación vaise emitir un pequeno documental sobre as xornadas e unha videocreación de Xudit Casas sobre o recital poético-musical Volverlles a Palabra, celebrado no Alto do Furriolo o 27 de agosto de 2006, con motivo da inauguración da primeira fase do monumento en homenaxe ás vítimas da represión franquista ideado polo artista mindoniense Xosé Vizoso, deseñador de Sargadelos.

Domingo, 26 de agosto, ás 12 h no Alto do Furriolo (A Bola)
Acto poético e musical de homenaxe ás vitimas da represión franquista coa especial lembranza de Elixio Rodríguez e César Álvarez e inauguración da segunda fase do Mural do Furriolo
Neste acto van falar Anxo Quintana, vicepresidente da Xunta de Galicia, Xosé Vizoso, deseñador do monumento ás vítimas da represión franquista no Furriolo, Eudosio Álvarez, neto de César Álvarez, un representante da familia de Elixio Rodríguez e Aser Álvarez, presidente da Asociación Arraianos.
A continuación haberá un recital poético que vai contar coa intervención de Xosé Luís Méndez Ferrín, Manuel Vidal Villaverde, Manuel Outeiriño, e Xosé Viale Moutinho.
O acto rematará cunha peza musical interpretada polo gaiteiro Daniel Romero, en homenaxe aos represaliados polo franquismo, e moi especialmente, en lembranza de Elixio Rodríguez e César Álvarez, que o ano pasado nos acompañaron nesta homenaxe e participaron nas xornadas organizadas por Arraianos, dous homes bos e xenerosos que xa non están entre nós pero que nos deixaron o legado dunha vida exemplar de compromiso contra o fascismo.
Ao remate vai haber un xantar en Sorga. Os interesados poden anotarse chamando ao concello de A Bola, 988 45 12 93






quinta-feira, agosto 02, 2007

Cita arraiana de historia local do Castro Laboreiro

O Núcleo de Estudos e Pesquisa dos Montes Laboreiro (NEPML) é uma instituição de índole cultural sem fins lucrativos, fundada em 2001, com o derradeiro e único propósito de divulgação dos múltiplos aspectos culturais dos antigos Montes Laboreiro.
Dando seguimento ao seu propósito, organiza no dia 11 de Agosto às 21:00 horas, na vila de Castro Laboreiro, o 6º Congresso de História Local.

Programa:
21:00
Abertura
21:10
“Igreja Matriz de Castro Laboreiro – Subsídios históricos”
José Domingues / Américo Rodrigues
21:40
Lançamento do Romance Histórico: “Tomaz das Quingostas ”
Presença do autor: José Alfredo Cerdeira
22:00
“Sinais de modernidade em Castro Laboreiro no século XX”
António “Bernardo” Domingues
22:30
“A vida de Tomaz das Quingostas”
Joaquim Rocha
23:00
Debate Aberto / Encerramento
“A cultura tradicional de um povo é o elo que o liga ao passado, e o garante da sua identidade actual e futura “– NEPML, 30 de Julho 2007
www.monteslaboreiro.com

terça-feira, julho 17, 2007

Miña casa, México, miña patria, Galiza

Finou Elixio Rodríguez, o bo e xeneroso. Vino por última vez en xaneiro deste ano, na sua casa en Lindavista-, nun tránsito no aeroporto de DF.Ali estaba con Gloria, súa compañeira de máis de 63 anos, co seu ollar de chispa, co sorriso permanente nun corpo sempre pequeno e ainda máis menguante pola edade. Abrazámonos moito, e non me soltou a man en toda a conversa; sempre co eterno tabaco e as gafas pousadas na cachola. Perguntou por todo o mundo, polo Goberno novo e polo futuro. A carón, na parede un tapiz co escudo da República do que decia nunca se separou.

Elixio Rodríguez, entrañable, incansable, amigo leal das ideas e da xente. Tiña dous amores incondicionais: un por Gloria, a quen conocera no Centro Galego, do que daquela o pai dela era Presidente; outro, pola sua Galiza eterna, universal, omnipresente, portátil no Mexico no que consideraba súa casa, pero non súa patria. Non tivo unha vida fácil pero si plena, faciase querer por ela, co seu ton de humor permanente, minusvalorando os duros momentos nos que estivo a punto de morrer con sentencias de morte e como refuxiado no exilio. Integrado plenamente no México que o acolleu dende que chegou refuxiado de Franza grazas á intervención dos seus queridos Luis Soto e Castelao –meu maestro decia, que ate con él bailei unha vez, ainda que a Virxinia non lle gustaba bailar, confesaba rindo-, sempre contando numerosas anécdotas como a de canda conocera a Cantinflas. Activo impulsor de actividades societarias e culturais da sociedade galega, co paso dos anos, o conservadurismo da mesma, fórono apartando do Centro Galego, igual que aos Viqueira e a tantas familias de esquerda. Mais nunca se apartou de Galiza, senon que foi achegándose ainda máis cada longa tempada dende a primavera até o outono en Bande, onde conversaba e paseaba con vellos e novos amigos.

Gloria vivia moi pegada a él, coidándoo, gardaba entrevistas e material histórico, axudouno a transcribir as notas para o libro Matádeo mañá, esa testemuña vital do optimismo e a loita. Ali na casa, pediume que a acompañara a ver un armario no que tiña preparado todo por se algo pasaba, como se xa fora inminente: unha bandeira coa estrela, un vello cassete de Negra Sombra para escoitar ao soterralo e uns telefones de contacto en Galiza aos que onte comunicaron seu pasamento.

A sua relación co BNG era longa, polos seus amigos e amigas de Celanova e de Bande, e logo por Beiras, por Nogueira e a visita ao Parlamento Europeo co grupo de emigrantes galegos en América Latina en 2001, e máis recente por outra xente que tivemos a sorte de poder estar con él. Era amigo de todos, querido, admirado, engaiolaba ao falar dunha Galiza ceibe como esperanza colectiva, era un referente, un referente. Participaba dende facia anos como convidado especial no palco da Praza da Quintana o Dia da Patria Galega. Todo un símbolo, unha honra para o nacionalismo galego, coa súa fraxilidade física, e a forza do ollar e a palabra.

Hoxe falei con Gloria e dixo que faleceu acompañado, con lucidez, decindo hai uns dias, coa ironia habitual, que se ia recuperar pronto para ir a Bande, para chegar a tempo para o Dia da Patria e berrar: que queiran que non, somos unha nación, e que deixara varios mandados que xa mos escribiria. Era un nacionalista leal, que non gostaba das fronteiras e pensaba que a emigración galega non tiña o lugar que lle correspondia, considérabase só un transterrado, co corpo alá e o sentimento aquí. Este ano queria berrarlle á vida, que él sabia que se ía pola avanzada edade, á sua nación, á sua patria querida da que vivía namorado. Foise noso querido Elixio coa estrela na fronte. Sempre en Galiza e no corazón dos galegos.

Ana Miranda


A derradeira viaxe do Aviador Dro


Elixio Rodríguez morre aos 97 anos en México


Loitou e foi condenado a morte dúas veces durante a Guerra Civil, fugouse cun avión do exército franquista a Xibraltar, cruzou os Pirineos a pé, foi refuxiado en Francia e chegou a México como exiliado a bordo do Ipanema en 1939. Galeguista apaixoado, correlixionairo e amigo de Castelao, Carlos Velo, Lois Soto, Celso Emilio e Pepe Velo, Elixio morreu no seu país de acollida, onde coñeceu á súa muller, María Gloria, quen convenceu ao seu home para escribir as súas memorias. Velaquí unha pequena crónica da súa vida


Elixio Rodríguez naceu en Grou-Lobios (Ourense) o 4 de xaneiro de 1910, e esta semana soubemos da súa morte en México, “tranquilo, feliz e agarimado polos seus”, comentounos Gloria por teléfono con moita enteireza cando estaban a piques de soterrar ao seu home. Pola súa historia, pola súa personalidade e pola súa paixón vital, Elixio semellaba ser inmortal. Fumador empedernido de tabaco rubio, xa nonaxenario, ía todas noites ao bar do David, durante as súas estadías en Bande, para tomarlle un clarito de whisky antes de deitarse. Nos últimos anos, Elixio e Gloria pasaban seis meses en México e outros tantos en Bande. De feito, o aviador tería morto no seu Val do Limia natal de non ser porque os problemas de saúde dos últimos meses desaconsellaban a viaxe. Foise apagando coma unha faísca, deixou de comer, de levantarse da cama e foise deixando ir paseniñamente, pechando así unha vida chea vida.
Durante as xeiras pola terra natal, Elixio percorría Bande, fumando e platicando no máis puro galego arraiano co seu grande amigo, recentemente falecido, “Don Xosé, o crego nacionalista”, con quen compartiu moitas horas de íntima conversa ao longo dos últimos veráns. De cando en vez, esta parella cruzábase con dous homes baixo os carballos da igrexa. dous veciños que estiveron a piques de asasinalo o 20 de xullo do 36. “Eu levaba as Mocidades e tíñanme moitas ganas. A guerra xa se viña cheirando, porque todo estaba moi polarizado, pero a algunha xente foíselle a man coa violencia”, sentencia Rodríguez. Un tiro pasou zoando perto da súa grande orella dereita cando facía desaparecer apresuradamente algúns papeis. Non houbo segundo disparo porque os carabineiros entraron nese momento no local dos galeguistas de Bande. A bala daquel home vestido de azul quedou a uns milímetros do seu obxectivo. Elixio foi detido e conducido até á prisión improvisada de Celanova, que se ateigou de xente a medida que foron pasando os volcánicos e lentos días do abafante verán de 1.936. “A pesares de todo, nunca vin nel unha ollada de odio para os que o quixeron matar, Elixio é un home bon, unha gran persoa”, dicía del Xosé, o crego de Bande.
Ida e volta ao Furriolo
Estes dous amigos adoitaban ir a Celanova a tomar café fronte ó mosteiro que durante a guerra foi prisión e derradeiro calabozo para moitos demócratas. Elixio miraba a reixa metálica e lembraba, “case non había sitio no chan para durmir, porque estabamos no refectorio 300 persoas, e cando escurecía o medo metíasenos no corpo, porque todas as noites levaban a catro ou cinco que non voltaban”. Unha noite os falanxistas foron collelo para pergarlle un tiro. Outros catro presos ían no furgón. O Alto do Furriolo, na estrada entre Xinzo e Celanova, era o lugar escollido para asasinalos, deixando alí os cadáveres deitados na gabia. Os outros presos xacían xa mortos na terra cando Elixio baixaba do furgón. Viu entón as luces dun coche que se achegaba a gran velocidade. Era un carabineiro de Celanova, o tenente Pousa, quen tivo que encañonar aos falanxistas. Pousa díxolles que aquel preso tiña que ser interrogado urxentemente. Todo era unha treta. A filla de Pousa, unha nena que se fixera amiga do Elixio a través das reixas do cárcere, foi a artífice daquel milagre, porque os seu olliños espantados viran saír aquela noite ao seu amigo no furgón, e sabía que aqueles presos nunca voltaban.
Pero os falanxistas da zona non perdoarían as falcatruadas daqueles mozos como Elixio, Celso Emilio, Pepe e Carlos Velo, que pouco antes do alzamento militar fixeran unha pintada nocturna en Celanova, con ocasión dunha xuntanza que as Juventudes Falangistas ían celebrar na vila. Os asistentes puideron ler á mañá seguinte, en grandes letras brancas sobre o asfalto: A todo porco lle chega o seu Sanmartín, “que era o apelido dun xefazo da Falange”, comentaba Elixio co seu ollar de galopín.
Elixio xa era piloto de avión antes da guerra pero, grazas ás xestións de Pousa, puido fuxir dunha morte segura a mans dos falanxistas, enrolándose no exército franquista. En pouco tempo chegou a ser coronel da aviación, pero Elixio sabíase fóra de lugar. A súa arelada oportunidade chegaría o 7 de marzo de 1937, cando pediu permiso nunha base franquista para dar un garbeo. Fugouse cun vello avión co que voou até Gibraltar, “e aínda estarán agardando a que volva por alí”. Pasou unhas semanas en Tánxer, logo en Casablanca, e dende alí viaxou até a zona republicana.
Alta traizón
Un mal día alguén decidiu fozar na súa maleta. “Apareceron cousas que puxeron en dúbida a miña lealdade: o meu salvoconducto na zona franquista, unha carta do intelectual falanxista Eugenio Montes, primo segundo meu; un mapa coas posicións militares da fronte de Estremadura que confeccionara cando estaba no bando franquista; e unha carta do espía británico James Playdon, ao que coñecera en Xibraltar”. Acusárono de traidor e esa mesma noite foi condenado a morte. O fusilamento sería ó amencer.
Cando estaba na cela 99 escoitou unha voz coñecida, achegouse ó buratiño da pechadura e viu a un tipo que lle lembraba a alguén da infancia. “Coíño, Coíño...”, repetía coma se berrara polo fecho, “era un compañeiro do colexio ao que chamei polo alcume, pois non me lembraba do nome”. Pedíulle que avisara aos deputados galeguista, que eran os únicos que podían facer algo. Coíño foi espertalos, pero Castelao non se atrevía a sacar da cama a Indalecio Prieto, que tiña fama de mal xenio. Xa de amanecida e ante a insistencia dos deputados galeguistas, Prieto ordenou o aprazamento provisional da execución, e o caso de Elixio pasou ó recén creado Tribunal Republicano de Alta Traición y Derrotismo, que decidiu finalmente absolvelo.
Logo veu a derrota na guerra, cruzar os Pirineos a pé, os campos de concentración e o exilio en México, onde participou en numerosas iniciativas culturais como Vieiros, Saudade ou A Hora da Galicia, e onde descansan agora os seus restos mortais, porque Elixio vai seguir vivindo en nós.

sexta-feira, julho 13, 2007

O Xefe fala do Irmán Aviador

Limpa coma o amañecer polos outeiros de Ierbes foi a alma de Elixio Rodríguez, de Bande, que morreu hai uns días en México. Nado en 1910, os seus anos xuvenís foron gastos no estudio e na militancia no nacionalismo. Bande, antigo condado abacial, desenrolouse durante o século XIX como unha pequena vila mercantil, segundo o modelo de Celanova. Un nucleo de negocios que, chegados ao século XX, orixinou con naturalidade unha sociedade culta na que non eran escasos os titulados universitarios. A xeración nova durante a República fundou en Bande un fogar das Mocedades Galeguistas no ronsel das moi poderosas que na veciña Celanova dirixían o triunvirato inesquencíbel formado por Xosé Velo, Remixio González Gándara e Celso Emilio Ferreiro. Tan forte chegou a ser esta dirección que desde Celanova pasou a liderarse a totalidade da organización nacional, con Nogueiras, de Allariz, como presidente. As Mocedades de Bande, menos numerosas, foron impulsadas por Elixio Rodríguez e coido que tamén por Afonso Santalices, e resultaron activísimas e foron un factor de dinamización de masas que chegou ao seu punto de máxima efectividade nas eleccións da Fronte Popular e na campaña do Estatuto de 1936. Elixio Rodríguez foi máis home das Mocedades ca do Partido Galeguista, no que penso que non causou alta nunca.
Oficial de aviación ao inicio da guerra, Elixio decidiu non agardar por ninguén, como Valenzuela, e pasarse á zona republicana. Fíxoo co seu avión, logo de dar unhas pasadas para admirar as ruínas de Itálica desde o ar e aterrou en Gibraltar. Xa transferido ás autoridades da República, foi acusado de intento de espionaxe e infiltración ao servizo dos franquistas, o que Elixio conta con moito xeito no seu libro Matádeo mañá (Xerais, Vigo, 1994). Alertado Lois Soto por Castelao, moveu a Dolores Ibárruri, á Solidaridade Galega Antifeixista e a quen había que mover e Elixio ficou libre de sospeita. Pasou o resto da guerra ás ordes políticas de Castelao e servindo na intendencia aérea en Barcelona, segundo teño entendido.

A Lois Soto (comunista) sempre estivo ligado Elixio (galeguista) en todas as actividades mexicanas que o de Vilanova dos Infantes promoveu, con excepción da UPG. Con Soto estivo, en México, na audición radial Hora de Galicia, na revista Saudade, verba galega nas Américas, no Padroado da Cultura Galega, en Vieiros. Os derradeiros anos do aviador patriano foron luminosos. Regresaba cada ano a Bande e percorría Galicia a participar nos acontecementos político ou culturais nos que era reclamado. Coñeceu o cariño dos seus veciños e os meles de ser lido con avidez e complicidade por un alto número de persoas que se delectaban co seu libro de memorias. O irmán Elixio, como dicían os vellos galeguistas, xa está na memoria e decátome de que o saudei por derradeira vez na homenaxe ás víctimas do Furriolo.

terça-feira, julho 10, 2007

Velorio do Coronel Elixio Rodríguez

Estimados amigos arraianos. Como xa sabedes hoxe está a ser soterrado o Coronel Elixio Rodríguez, todo un símbolo, un exemplo e un referente para a nosa tribo. A súa familia enviounos esta foto do velorio, rodeado polos seus descendentes, en México DF. Hoxe é un día triste do mes de xullo, un mes en que Elixio Rodríguez sempre viña a Santiago, acompañado da súa Gloria, para participar nos actos do 25 de xullo na capital de Galicia. Pero Elixio vai seguir vivindo para sempre na nosa lembranza.
Estamos en contacto coa familia e cos amigos de Bande, para organizarmos unha merecida homenaxe na súa vila natal. Seguiremos informando...

Elixio na lembranza




A odisea dun aviador arraiano e galeguista entre a guerra e o exilio
Unha vida baixo o volcán
“Eu som o homem que lhe fez dous manguitos á pena de morte”. Así é como se presenta Elixio Rodríguez, lembrando o titular dunha entrevista que lle fixo un xornalista portugués cando publicou as súas memorias. Unha crónica da viaxe deste apaixoado galeguista con dúas condenas de morte ás súas costas, quen tivo que loitar nos dous bandos da guerra do 36 para poder sobrevivir e deixarnos constancia da súa experiencia vital.

Elixio Rodríguez, 92 anos, está agora en Cuernavaca (México), cos lentes de sol e a guayabera lendo a novela, Baixo o volcán, que Malcolm Lowry ambientou nesa fermosa cidade mexicana. A abafante atmósfera da historia que ten nas mans contrasta coa imaxe relaxada dun lector que fica deitado sobre a herba fresca do xardín, baixo a inmensidade dun ceo incandescente que pouco se asemella aos fríos amenceres invernais do Val do Limia que o viu nacer. “Precisamente nese ceo limpo e frío é onde debe vivir o meu anxo da garda, que é un grande profesional, por certo”, arranca por retranqueiras un Elixio Rodríguez que conserva aínda intacta a súa frescura. El e Gloria, a súa muller e arquiveira de lembranzas durante o último medio século, pasan a metade do ano en Bande (Ourense) e outros seis meses en México, país ao que Elixio viaxou por primeira vez no ano 1939 a bordo do Ipanema, un barco que zarpou de Francia cargado cun milleiro de exiliados republicanos, e no que el puido cruzar o Atlántico por primeira vez, grazas ás xestións de Lois Soto e Castelao, correlixionarios e amigos que sabían da súa valía para reorganizar a resistencia no exilio.
Os paseos por Bande
Durante as xeiras pola súa terra natal, Elixio percorre as rúas de Bande, fumando e “platicando”, no máis puro galego arraiano, co seu gran amigo Don Xosé, o “crego nacionalista do Val do Limia”, con quen compartiu moitas horas de íntima conversa ao longo dos últimos veráns. De cando en vez, esta singular parella crúzase con outros dous homes que pasean tamén baixo os carballos centenarios da igrexa. Non hai intercambio de saúdos. Son dous veciños da vila que estiveron a piques de matar a Elixio unha tarde de xullo do 36. “Aínda acababan de poñer o bando de guerra nesa porta daí; entón eu era o que levaba as Mocidades Galeguistas de Bande e, claro, estaba no ollo do furacán. A guerra xa se viña cheirando no ambiente porque todo estaba moi polarizado, pero a moita xente foíselle logo a man co odio e a crueldade”, sentencia Rodríguez prendendo outro pito no espolón da praza de Celanova.
Un tiro pasou zoando perto da súa orella dereita cando facía desaparecer apresuradamente algúns papeis comprometedores. Non houbo segundo disparo porque os carabineiros entraron nese mesmo momento ao local onde os mozos galeguistas da Baixa Limia celebraban as súas asambleas. A bala daquel home vestido de azul e cheo de odio quedou a uns milímetros do seu obxectivo, pero Elixio foi detido e conducido até á prisión de Celanova, que se ateigou de xente a medida que foron pasando os volcánicos e lentos días do abafante verán de 1.936.
“A pesares de todo, nunca vin nel unha ollada de odio ou xenreira para os que o quixeron matar, Elixio é un home bon, unha gran persoa”, dixo con emoción o crego de Bande durante a agarimosa homenaxe que lle tributaron ao vello aviador galeguista uns días antes de voltar para México, na procura de latitudes máis apetecibles durante o inverno que o lonxano oeste ourensano.
Longa viaxe ao Furriolo
Cando Elixio está no país, os dous amigos adoitan ir a Celanova para conversar e tomar café na Praza Maior, fronte ó mosteiro fundado por San Rosendo, que durante a Guerra Civil foi prisión, primeiro improvisada e logo tamén prisión central e derradeiro calabozo para moitos republicanos. Elixio mira para a reixa metálica do claustro barroco e lembra a noite en que os falanxistas o levaron nun furgón para executalo nunha gabia do Furriolo. “Case non había sitio no chan para durmir. Estabamos alí perto de 300 persoas, e cando escurecía o refectorio do mosteiro, que era onde nos tiñan amontoados, o medo metíasenos no corpo; porque tódalas noites levaban a catro ou cinco presos que nunca voltaban, e todos sabiamos que algún día nos tocaría a nós. Cando pronunciaron o meu nome e montei naquel furgón pensei que sería a derradeira vez que vía esa porta”, comenta Elixio, sinalando o mosteiro.
Catro homes xacían xa sen vida sobre a marxe esquerda da estrada vella de Xinzo a Celanova, con senllas balas metidas no cráneo. Achegábase a hora de Elixio, a quinta víctima do funesto ritual nocturno, que xa descía do negro furgón, coa cabeza gacha e disposto a morrer, “cando o anxo da garda fixo unha intervención das súas”, bromea. As luces dun coche, achegándose a gran velocidade, detiveron momentaneamente a execución. “Era un coche dos carabineiros, onde viña o tenente Pousa, o pai dunha meniña que eu coñecera a través da reixa do cárcere e que se encariñara moito conmigo. Ela foi a miña verdadeira salvadora porque lle pediu ao seu pai que fixera algo para evitar que me mataran. Pousa chegou alí e berroulles aos que me ían asasinar: ¡A este matarédelo mañá!, e encañonounos coa sua escopeta. Houbo unha forte discusión entre eles pero os falanxistas recuaron e hoxe podo vivir para contalo ”, lembra Elixio con emoción.
Fuxir da morte en Celanova
Os falanxistas da zona non perdoarían con facilidade as falcatruadas daqueles mozos galeguistas como Elixio Rodríguez, Celso Emilio Ferreiro, Pepe e Carlos Velo, que pouco antes do alzamento militar fixeran unha pintada nocturna en Celanova, con ocasión dunha importante xuntanza que as Juventudes Falangistas ían celebrar na vila. Todos os asistentes puideron ler á mañá seguinte, en grandes letras brancas sobre o asfalto, unha frase que dicía: A todo porco lle chega o seu Sanmartín, “que era o apelido dun xefazo da Falange chegado de Valladolid”, comenta Elixio, que aínda conserva, cando fala das trasnadas da súa xuventude, o seu ollar de mozo galopín.
Elixio xa era piloto de avión antes da guerra e, gracias ás xestións do tenente Pousa, puido eludir unha morte segura a mans dos falanxistas da zona, enrolándose inmediatamente no bando franquista. O tenente Pousa sabía que en Celanova lle sería imposible protexelo por máis tempo e arranxou todo para a súa incorporación ás filas da Lexión, nun campamento de Estremadura. En pouco tempo chegou a ser tenente da aviación de Franco, pero na súa mente sempre planeaba a idea de pasarse ó bando republicano en canto se presentara a primeira ocasión para a deserción.
O garbeo sen retorno
A oportunidade tan arelada chegaría o 7 de marzo de 1937, cando o tenente Elixio Rodríguez pediu permiso nunha base franquista de Andalucía para dar un “garbeo” ou paseo de pracer. Sen pensalo dúas veces, decidiu fugarse cun vello avión Breguet-XIX co que voou até Xibraltar sen volver a vista atrás. “Aínda estarán agardando a que volva por alí a deixar o avión”, bromea Elixio. Pasou unhas semanas en Tánxer, logo en Casablanca, e dende alí viaxou até Alacante, onde se reuniu finalmente con algúns dos seus amigos e “correlixionarios”, entre os que estaban os deputados galeguistas. Foi entón cando se incorporou ao Exército Republicano nunha base aérea de Valencia, onde estaba o Goberno da República. Elixio comezou a voar cunha nova bandeira no seu avión, mais sería por pouco tempo.
A maleta da traizón
Un mal día, alguén decidiu fozar na maleta de Elixio mentres este voaba. “Apareceron varias cousas que puxeron en dúbida a miña lealdade á República: o meu salvoconducto na zona nacional, unha carta de Eugenio Montes, primo segundo meu, na que me presentaba ante Franco coma un home de total confianza; un mapa coas posicións militares da fronte de Estremadura, que eu confeccionara cando estaba no bando franquista; e unha carta do espía británico James Playdon, ó que coñecera estando en Xibraltar”, lembra o noso Aviador Dro.
Acusárono de espionaxe e traizón porque creron que mudara de bando coa intención de roubar un avión ruso para os franquistas. Esa mesma noite foi condenado a morte sen celebración de xuízo algún. O fusilamento sería ó amencer.
Pero cando Elixio estaba na cela 99 agardando a que lle chegara a hora final, escoitou unha voz coñecida, achegouse ó buratiño da pechadura e viu a un tipo que lle lembraba a alguén da infancia. “Coíño, Coíño...”, repite Elixio simulando estar berrando polo burato dunha porta. “Este Coíño era un antigo compañeiro do colexio, ó que chamei polo seu alcume, pois non me sembraba do seu nome, para pedírlle que fose até o hotel onde estaban os deputados galeguistas. Eles coñecíanme ben e podíanme salvar, pero había moi pouco tempo”, comenta antes de que a súa muller o corrixa. “Coíño foi espertalos no medio da noite, pero Castelao non se atrevía a sacar da cama ao entón Ministro da Guerra, Indalecio Prieto, que tiña fama de moi mal xenio”, lembra Gloria. Xa de amanecida, e ante a insistencia dos deputados galeguistas, Prieto ordenou o aprazamento provisional da execución, e o caso de Elixio pasou ó recén creado Tribunal Republicano de Alta Traición y Derrotismo, que decidiu finalmente absolvelo. Era a segunda vez que o home da boa estrela conseguía zafarse da pena de morte. O segundo manguito á morte. “Pero logo veu o triste final da guerra, o cruzar os Pirineos a pé, os campos de concentración e, finalmente o exilio en México, que foi onde coñecín a esta gachupina que hoxe é a miña muller, cando ela aínda era unha meniña”, sentencia Elixio antes de dirixir unha mirada de complicidade cara á súa compañeira. Grazas á teimuda da súa dona, que non parou até conseguir o seu obxectivo, as axitadas memorias deste “bandido” (natural de Bande) levan case dez anos publicadas e esgotadas.. O título do libro: Matádeo Mañá. Unha obra altamente recomendable e que Xerais debera reeditar dunha vez.
A Elixio e Gloria, “beizón” pola súa amizade e pola súa valiosa contribución á recuperación da memoria histórica da nosa terra. Baixo o volcán, nalgún lugar de Cuernavaca, alguén pasa a derradeira páxina dunha historia que aínda está por escribir.


Aser Álvarez. Bande, mes de xullo de 2002


segunda-feira, julho 09, 2007

Eloxio de Elixio Rodríguez

Dicímoslle adeus cunha fonda dor ao noso admirado e benquerido amigo Elixio Rodríguez Domínguez, quen hoxe vai ser soterrado en México. Dámoslle dende eiquí unha forte aperta tamén a Gloria, dona e apoio incondicional deste grande home de honor, e tamén aos seus fillos e descendentes.
Nos últimos anos Elixio pasaba a metade do ano en México, e a outra metade no Val do Limia, onde están as súas raizames. A estas alturas do ano xa deberan estar na súa terra, pero o mal estado de saúde do Elixio durante os últimos meses obrigounos a cancelar a súa travesía anual e sempre puntual, coma unha ave migratoria, sobre o Atlántico.
As fiestras pechadas da súa casa de Bande, despois de pasadas as festas do Viso de Lobeira, eran un mal agoiro que hoxe nos confirmou por teléfono a súa neta Isa dende Madrid.
Nacido en 1910, Elixio era unha desas persoas tan apaixoadas e vitalistas que semellaban ser inmortais. E en certa medida si que o é, porque o noso Aviador Dro Arraiano, quen co seu testemuño e conversa nos fillo ollar as cousas da nosa historia recente doutro xeito, vai seguir sobrevoando eternamente cun Breguet XIX as chairas do Laboreiro e os curutos do Xurés, sempre co seu pito de tabaco rubio aceso entre os beizos. Precisamente co mesmo avión un día que lles chourizou aos franquistas nunha base aérea andaluza para fugarse cruzando o estreito de Xibraltar e pasarse á aviación republicana.

quarta-feira, julho 04, 2007

Presentación d´O ourego e o compás


Veleiquí unha nova edición deste poemario do poeta arraiano
Baldo Ramos

O ourego e o compás

Editado pola Fundación Curros Enríquez

O acto de presentación, ao que estades todos convidados, vai ser este venres, 6 de xullo ás 20:00 horas, na Casa dos Poetas en Celanova e vai contar coa presenza do autor celanovés, que vai estar acompañado na mesa polo poeta Manuel Vilanova

segunda-feira, junho 25, 2007

Vexo Vigo, Vigo Beat

EDICIÓNS XERAIS DE GALICIAcomprácese en convidalo/a ao acto literario-musical de presentación do libro FÓRA DO SAGRADO de Anxo Angueira.
O acto, que contará coa intervención de X. L. Méndez Ferrín,co recitado de Anxo Angueira acompañado musicalmente de Leo e Arremecághona e Aser Álvarez e coa intervención plástica de Xosé Luís de Dios e Xoán Carlos de Dios,terá lugar o mércores, 27 de xuño, ás 20,00 horas no Salón de Actos do Instituto Santa Irene de Vigo. Este novo poemario de Anxo Angueira é un canto centrado en Vigo, na persoalfisionomía da cidade, na súa capitalidade cultural, literaria e política arespecto de Galicia. Enxurrada onomástica que escolle a propia palabra Vigocomo centro dun remuíño, e que especialmente se refire a nomes de persoas damemoria política do autor; o texto é un único poema en que se dilata e sefragmenta, se prende e se leixa, se fía e desenfía arredor de Vigo. Arredor dosmúltiples Vigo, pois “Fóra do sagrado” fálanos dun Vigo que, a pesar da súacentralidade, resulta moitas veces contracanónico, arraiano, exterior, maldito,irredutible. E fálanos de Vesteiro Torres e Martín Códax, de Lavadores e doBerbés, dun Vigo de Rosalía de Castro e de Rotbaf Luden, do 36 e do 72, deBembrive e de Príncipe, o Vigo dos trasantlánticos e o dos cabalos bravos doGaliñeiro. En definitiva, Vigo asalta o papel protagonista que para o autormerece na paisaxe literaria de Galicia.

terça-feira, junho 19, 2007

Arraianos en Alaska

Non, amigos, este non é o título da nova serie sucursalista e mimética do tan cacarexado, patético e endogámico mundo audiovisual galego: impúdica tragadeira de diñeiro público e divertimento de aristócratas seudo progresistas e cuchipandas de modernez paleta... Non podo tomar máis viños pola mañá.
Monsieur de Malesherbes dirixe a distancia a nosa viaxe de ultratumba a través do Canadá, na procura de mapaches e castores arraianos cos que poder salvar o pouco que queda aínda da podre estirpe malferida trala desfeita eleitoral. Chateubriand vai polo libro VIII do seu literario monumento funerario. Hoxe é 20 de xuño de 1821, fago 31 anos, e xa me dixo este carallo de gabacho que non iamos voltar ao Penagache nunca máis. En tal caso a Saint Maló, reconquistar a Bretaña. Só no Corno Dourado deixamos un pequeno chalé adosado con parcela e ao vello Medela a coidar o eterno lume de San Xoán. A verdade é que non teño morriña ningunha e me estou voltando algo conservador e libertario de máis durante as miñas andanzas por América do Norte. Imos cara ó norte, sempre norte, Arrabaldo do Norte. Só escoito ouveos de cando en vez ao pechar o cú e os ollos, pero seica por aquí tamén hai lobos ibéricos que xogan a fuxir dos homes e a comer carniza política. Ou iso nos dixo aquel protestante medio cuáquero de Nova York, que nos vendeu peles de leitón por catro cadelas, un birimbao de ferreiro e sete corzas con cornamenta de caramelo líquido para nos propulsar sobre o xeo. Non nos movemos demasiado, pero pensamos moito, pescamos troitas e salmóns e vemos a aurora boreal antes de nos retirar a meditar. Chateaubriand non para de escribir e eu leo a súa prosa chea de sabedoría para que un día destes Pedrayo poida morrer cun libro soberbio sobre o peito....

domingo, junho 17, 2007

Roteiro de Frei Gonçalo Coelho

Os amigos do colectivo Arnau (Muínos) e do Fiadeiro (Pitoes) organizan unha vez máis o Roteiro de Frei Gonçalo Coelho con motivo do San Xoan, entre A Cela (Lobios) e Pitoes das Junias (Montalegre). Os que seguides a Revista Arraianos, xa sabedes deste fermoso roteiro. É un percurso histórico, que cruza o corazón mesmo do Xurés-Geres, e que foi recuperado polos compañeiros de Arnau e do Fiadeiro, con quen xa o fixemos en varias ocasións. Este ano vai haber un coloquio de dous historiadores portugueses sobre a historia do camiño e pola noite haberá lume, licandorios e boa música para espantar os malos espíritos. Roteiro arraiano onde os haxa.
Os que queirades anotarvos podedes poñervos en contacto co Xabier no 609 98 54 50. A cita é o sábado ás 9 da mañá portuguesas e 10 galegas, 9.30 arraianas...

terça-feira, junho 12, 2007

San Xoan Arraiano

Adxuntamos programa do SAN XOAN ARRAIANO que se vai perpetrar en Celanova o 23 e 24 de Xuño de 2007
Día 23:
Ás 18 horas haberá reparto de acreditacións e entrega de documentación na Praza Maior, seguida dunha visita guiada á Capela de San Miguel e un acto litúrxico paghano, seguido dunha pausa para o sagrado licor café e visita a Vilanova dos Infantes con cata de diversos caldos e licandorios profanos
Cando se poida desenredar o choio dos caldos, haberá churrascada e sardiñada, seguida de lume purificador e resaca sagrada
Día 24:
Lavado de cara e colloadas con auga de rosas e herbas de San Xoán
Sobre as 12 da mañá vanse arranxar os desperfectos da noite anterior e o que deba, pedirálle desculpas a quen corresponda
Tres afamadas Pitonisas farán a predicción anual a quen queira polo rito da leitura da clara de ovo
Despedida até o ano que ven
Notas:
Todos os actos estarán amenizados polo grupo “ Os Lóstregos da Raia “ e a charanga
“ Que ven o Lobo “, e ademáis está coprometida a asistencia dun gaiteiro de renome,
e un afamado cantante de Moaña.
O cuota por articipante se estima nuns quince eurs por persoa incluindo o custo dun
manto para a Virxe do Cristal e algo de dinamita para un temiña
Prégase confirmar con antelación a asistencia para calcular as sardiñas, churrasco,
viño e aloxamento
Vai vir o Pío, ainda que non saberá nada até o mesmo dia, en previsión de posibles
actos de boicot
O que queira saber futuro deberá traer o seu ovo con clara