sexta-feira, janeiro 22, 2010

O xefe fala dos centenarios

Algúns homes que foron importantes para min e se cruzaron, de modos diversos, na miña vida converteríanse en centenarios no presente ano, de estaren vivos. Polo tanto, andarei moi atento ao que se publique sobre Torrente Ballester, sobre Carballo Calero, sobre Luís Seoane, sobre Carlos Velo. Persoas, todas elas, da cultura e nadas en Galicia, foron intelectuais moi activos que se formaron nos días da Dictadura de Primo de Rivera e que tiveron presenza na República. Logo, cada un atravesou como puido ou como quixo o trámite terríbel da guerra de España e dos longos anos de opresión franquista. Os catro homes mencionados eran persoas de pensamento e de ideas, o que non lles pexou os pes para circularen, cada un ao seu xeito, polas estancias das letras e das artes. Durante a guerra, Torrente pasou por Francia, da España democrática á España negra. Carballo foi oficial no exército republicano e purgou unha penosa conmutación da pena de morte que lle foi imposta polo franquismo. Seoane, de nacionalidade arxentina, escolleu o exilio no seu país de nacemento. Velo, polo vieiro inusual de Casablanca e Marrocos, foi dar cos seus osos en México. Un só deles, Torrente, foi intelectual orgánico de Franco, estatuto do que o desaloxou un Fraga Iribarne iracundo. Os outros foron, cada un ao seu xeito, demócratas e galeguista ou nacionalistas. Só Torrente usou en exclusiva a lingua castelá, aínda que respectase o galego. Non se pode entender a cultura galega dos nosos días sen as aportacións dos restantes. Seoane, no ensaio, na poesía, no grabado, na pintura. Carlos Velo na edición de Vieiros no apoio á inicial toma de posición marxista da UPG, na súa permanente lección de cine, sen que nunca dera chegado a ser o cineasta galego que quería. Mesmo sería inintelíxibel e cultura literaria de noso sen as peculiaridades e as grandes aportacións histórico-literarias, de Carballo Calero.
Teremos que falar de Torrente, e desde Galicia, porque teño moito medo de que Madrid non saiba tratar a súa herdanza literaria como debe. Moi "nacionalista" para certa crítica, fóra de Galicia non se soporta ben que en "Los Gozos y las Sombras" Torrente intente unha historia novelada da sociedade das Rías Baixas nos días anteriores á Guerra. A moitos ese Torrente chéiralles a realismo social probabelmente, e tal expresión forma parte do catálogo das prohibidas. Outros non soportan, e iso sábese, a hilarante inmersión (palabra prohibida pola Consellaría de Educación) nos mitos e lendas mesocráticas da Galicia urbana que se nos impón desde a primeira páxina de "La Saga Fuga de JB". A outros resultaralle en esceso esquisito o perfume de "La Isla de los Jacintos Cortados" e eses haberán de ser os mellor encamiñados.
Ocorre que, na mentalidade dominante e no Madrid literario desde o século XIX non se admite un escritor no que o rigor intelectual se combine co humorismo e coa fantasía, a non ser que ese escritor sexa sudamericano e forme parte do boom fabricado nos talleres de pirotecnia editorial de Barcelona. E Torrente élles alleo. Por iso penso que en Galicia non deberiamos de permitir que nos veñan a explicar a nós a obra de Gonzalo Torrente Ballester aqueles que non saben en que consistiu a fábrica de Massó en Bueu nin a tertulia da botica de Perfecto Feijóo en Pontevedra nin o trampitán de Don Juan de la Cova y Gómez inventado en Ourense.

Sem comentários: