Crónica de Santos Cabana para as Redes Escarlata

VIAXE (NON TURíSTICO) POLA POESíA GALEGA EN TEO

 2008, Día das Letras, no serán, en Cacheiras, local social da
 Rosalía de Castro, asociación cultural. Organiza esta asociación
 cultural e o concello de Teo, da man da súa concelleira de cultura,
 que é hogano a man sabia e certeira de Carme Hermida.
 Anxo Angueira, escritor, poeta, da terras de Iria, Leo, poeta e
 músico, de Matamá-Vigo (Leo e Arremecághona), Aser Álvarez, de
 Celanova (O ruideiro arraiano) son protagonistas do acto.
 Vai de memoria, non vou procurar agora o programa: a música e a
 voz de Leo lévannos ao mar de Vigo coa poesía de Martín Codax. A
 voz sólida de Anxo Angueira convoca  a Xohan Airas:  palabras do
 século XIII que percorren terras de Lampai, concello de Teo segundo a
 división administrativa actual. Lampai, probablemente das Terras de
 Iria, Lampai, terra de canteiros que aínda procuran hoxe as mellores
 pedras no monte, que son as pedras que miran o mar de fronte.
 Vén despois Rosalía. O  poema da santa e da costureira.  Ai miña
 santiña, miña santasa!, como describir a voz sólida de Anxo
 enchendo cada recanto do local social e facendo que escoite,
 reverente e cómplice, o público heteroxéneo que aló estabamos,
 desde o  actual presidente do consello da cultura galega até os dous
 nenos de catro/cinco aniños de Teo que se sentaban diante de onde eu
 estaba e que abrían os ollos para beber as palabras de Rosalía, viva
 e sen pranto, que non convén chorar máis. Todas, todiños entregados
 xa á palabra nesta viaxe pola nosa poesía nacional.
(Non podería faltar a excepción: catro adolescentes reclamando a
 atención dos estúpidos, que remataron por  lle facer caso a Xosé
 María Lema: ídevos para Castela; ou a Paco Fernández Rei: por que
 non ides para fóra?)
 E aquilo só era o comezo. Versión de Leo coa música de Batallán
 do poema de Curros dedicado a Rosalía: ai dos que levan na frente
 unha estrela/ ai dos que levan no bico un cantar. E descubrimos un
 Anxo Angueira que emula a Compay Segundo, potente  segunda voz, e ían
 xurdindo cómplices espontáneos entre o público a corear o refrán:
 ai dos que levan na frente unha estrela/ ai dos que levan no bico un
 cantar...
 E os feros corvos do Xallas. A voz baril de Angueira, Pondal baril
 en Teo. E Cabanillas, o himno agrario na guitarra e na voz de Leo,
 composición de Suso Vaamonde. E fomos ficando sós, Manuel Antonio,
 nós, o barco e máis nós sós, /Sinn Féin/.... e o son dun
 instrumento de vento artesán fixo entrar no auditorio o frío da
 soidade. Toca falar agora de Aser Álvarez de Celanova, do ruideiro
 arraiano, que percutía, ou sopraba artefactos dos que supoño que
 será el propio o inventor, ou ?ruidaba ruideiro? coa súa gorxa
 admirable. Aser Álvarez de Celanova, o ruideiro arriano, que foi quen
 de lle pór rima sonora ás palabras que recitou Anxo, ás palabras
 que cantou Leo. E de que maneira! Arremecághona!.
 Pensade agora nas cunetas de Pimentel, na voz de A.Angueira,
 Galicia ametrallada nas cunetas.. Pensade na vea satírica de Celso
 Emilio en cántiga de Leo, que os mortos que vós matades/ os mortos
 que vós matades/ gozan de boa saúde. Pensade na poesía amatoria de
 Cunqueiro. Pensade no oulear do lobo no Courel no poema de Novoneyra e
 se cadra escoitaredes o ritmo perfecto do recitado de Angueira e o
 perfecto oulear de lobo que sae da gorxa do ruideiro arraiano, e a ver
 se forades quen de sentir en arreguizo a profunda dor que aniñou no
 peito de María Mariño, ou se sodes quen de gozar do estalo na boca
 do zume das uvas douradas ou brancas ou tintas de acio roubado na
 infancia por Álvarez Blázquez nas parras que medraban nas ruínas do
 pazo.
 E o punk rock choutou nas composicións de Leo (de non perder o seu
 libro de haicús, titulado /Hai cú/). Punk rock, mais só refráns na
 letra, díxonos Leo. Para que nós puxeramos o resto. Precísase a
 guitarra e a voz de Leo e a percusión do ruideiro arraiano para
 achegarse a calquera deles. Poño a seguir un que vale como exemplo de
 precisión, que non necesita de ningún bis porque se refire á vida,
 e a vida seica non permite bises:
 Buaaaaa....!
 Chaca-Chaca.
 Pin-pum.
 E a malla, a malla de Manselle, un fragmento de /Pensa Nao/, prosa
 que é cántiga de traballo labrego de progreso, os motores diesel a
 bruar na malla de Manselle e na infancia do autor, tamén infancia
 azul de mar azul ou de flor de liño azul ou de sementes de liñaza a
 caer grao a grao na cunca da man dun neno ou o olor, o olor de
 berberecho asado en lareira pobre na aldea de baixo na casa da señora
María...
 Todo iso, e moito máis, pasou un serán, no local da Asociación
 Rosalía de Castro, en Cacheiras, Teo, 145 anos despois de que
 Rosalía de Castro asinase /Cantares Gallegos/, o mesmo día que o seu
 home, Manuel Murguía, cumpría 30 anos. A poesía galega ocupou o
 local e o peito de todos e todas as asistentes.
 Eu tiven a sorte de estar alí.
 Saúde, redeir*s.
 Xosé Luís Santos Cabanas.